Seenaa Calii Calanqoo

Silaallee uleen caphee kan Abbaa Gadaa
hincaphuu, Beekaa irra kutne malee, seenaann hiyyeeysa
hinqabuu.Ja’a Alii Birraa bar kurnee afur dura irraa
jalqabee hoggaa alalaasu. Dhuguma isaati
seenaan hiyyeeysa hinqabu. Beekaa irra
kutne kan ju’u laalchisee ammoo karaa
hedduun xiinxaluun nidandayama. Tuffatneeti
irra kutnee, jechuu isaati, akka hinjenne,
nama tahee kan of tuffatu inima hinjirre.
Sodaatneeti usne, jechuu isaati akka
hinjennees, Oromoon gootummaa malee
luynummaa dhaan akka hinbeekkamne, Calii
Calanqoo qofa maqaa dhahuun gayaa dhaa
oli. dhaadannoo muummittii gaafa sirna
gadaa, tan maqaan baduu mannaa mataan
baduu wayyaa, jettuus dabalatee, injifannoo
adwaa kan Xaayituu Buxxulii fii Ras Aliin
hooggananiis tahe, achii asiis seenaa lolaa
kan Ethiopia keeysatti jabduu gurguddoo
ar’aan tana habashootni boonaniin harka
caalaa kan galmeeysan irreeyyii fii lafoo
oromoo akka tahan eeruu caalaa ragaa biraa
tarreeysuun hinbarbaachisu.
Walumaagalattuu, eega lola baarudaa fii
habalee jiddutti godhameen caphee asiis
tahu, hamma fedhees dhimamu, oromoon
gamtaaniis tahe matayyaa dhaan falmachuu
dhiisee takkaa duuyda isaa shiireysee akka
hinbitamin seenaan irra daddeebi’eeti ragaa
bahaafi. Caliin Calanqoo tiis kan
mirkaneeysitu kanuma. Kanaafuu Dr Alii
Birraa beekaati irra kutne malee, jechuun
isaa, sodaatneeti usnee, jechuuf akka
hintahin hubachuun nama hindhibu.
Eegasiifuu maal jechuu isaati!? Yo ja’ame
innumtuu walaloo itt aantu keeysatti beekaa
irra kutne malee garaan fayyaa nu hinqabuu,
jechuudhaan maal jechuu akka barbaade kan
ibse natti fakkaata. Dhalootni ammaatiis
sirna roorrisaa san akka lamuu kabsachuu
hindandeenyetti unkuteeysuu daran, haluu
bahuudhaaf tahuu baatullee, irraa barachuu
dhaaf jecha, godaannisa roorroo sanii
dhalootaaf dabarsuuf, siidaa Grl. Taaddasaa
Birruutiis dabalatee, kan Harma muraa
Aanoleetiis tahe kan Calii Calanqoo tii fii
kanneen biraatiis dhaabuu dhaan, seenaa ofii
irra taruun akka hindandayamne, jechaan
osoo hintahin hujii dhaan mirkaneeysuu
irratti argama. Tarkaanfiileen seena-
qabeeyyiin kuniis kan jalqabaa malee isa
maayyii akka hintahin shalaguun nama
hindhibu. Ijoon barruu tanaatiis jaarmaya
siidaa yaadannoo gootota Murtiguutoo
sababa godhachuu dhaan seenaa Calii
Calanqoo gaggabaabsinee gilgaaluuf hoggaa
tahu, Calanqoo Lolaa ykn Caliin Calanqoo ykn
seenaan Murtiguutoo maal fakkaata laata?
Lola Walloo hadhaawaa fii dheeraa kan
baroowwan osoo hintahin jaarraallee
marmaarfateen hangafee, Shira Goobanaa
Daceetiin hoogganamu kan lixaa fii
walakkeeysi oromiyaa akka gabbaran ittiin
taasifamanitti aansee, seenaa oromoo
keeysatti juuzni diilalleeysaan tokko murruqii
Azullee ykn harma muraa fii harka muraa
Aanolee hoggaa tahu, Weerartootni
nafxanyootaa lola arsii kan gadaa tokko
laawwate booda fuulli isaanii gama harar ykn
akka waamicha gaafasiitti gama Fugug ture.
Fugug jechuun sansalata tulluu ykn duuyda
gaaraa kan Gubba Qorichaa irraa kaasee
hamma Kaarra Marraa tti baha oromiyaa
qaxxaamuru hoggaa tahu gaafas naannoon
kun Fugug ja’ameeti beekkama ture. Eega
sirni gadaa waaltinimmaan isaa raaw’atee
bifa confederacy tiin mootummoota naannoo
jaarrachuu eegale boodaas nannoon kun
Odaa Bultum maadheeyfachuu dhaan
bulchiinsa mataa isaa kan Raabaa-doorii
Bultum ja’amuudhaan beekkamu qabaachuu
akka ture yaadannoo bar dhibbee dabreeti.
Bulchiinsi Bultum kan Laga Hawaasii gaditti
hornogamullee, naannoo isaatti sirna
gadaatiin taligamuu ture kuniis walakkeeysa
br. dhibbee 18fa keeysa weerara
arabootaatiin bakka lamatti gargar cituu
dhaan godinni amma harargee bahaa
ja’amee beekkamu kiyyoo humnoota Turko
Egiptian jala hogga kufu gamni lixaa garuu
yeroofillee tahu dandamateeti ture. Mataan
weerarartoota nafxanyaa minilik 2fa tiis
eehama warra lixaa irraa helee wajjiin eega
arsii dhunfate booda bakki inni dura
weerarees lixa harargee ykn Ona Ituu kana
ture.
Weerarri Ituu kan adeemsifame boqonnaa
sadihiini ture. Kan duraa isa gama Arsiitiin
dhufe hoggaa tahu kan hoogganamuus
irreeysa nafxanyaa ol’aanaa Charinnatiini
ture. Haatahu malee humna oromootaa kan
jiraa Ituu Yaayyaa Alii Sireetiin durfamuun
waan injifatamaniif matuma galeehuu bakka
Arba Guugguu ja’amtu bira taruu
hindandeenye. Kan lamadaa kan adeera
Miniliik, Iraas Daargee dhaan hoogganamuu
fii ona karrayyuu irraan gama laga Hawaas
dhufe hoggaa tahu gama oromootiin kan
dura dhaabbatte gameeysa Bultum
beekkamaa, Mucee Ahmed Muceeti ture.
Muceen humna daran nama tooftaadhaan
lolu akka tureetu himamaafi. Akka
manguddoon Ituu ammallee seeneysanitti,
Muceen gaafa lola Arba Guugguutiis
Charinnatii waliin marihatee tii fii
nafxanyoota amansiisee, dura bu’ee
fiduudhaan martii gaammee Yaayyaa Alii
Siree keeysa galchuudhaan haabeen isaanii
osoo hinhafin akka dhuman taasisuu caalaa
lola tulluu fantaallee irraa hamma laga
hawaasitti gaggeeyfame kan inni mataan
isaa hooggane keeysattiis kanniisaanillee itti
duuluudhaan tooftaadhaan akka injifate
niseeneyfamaafi.
Yeroo saniif barruu qabaachuu baatanillee
afseenaa gaafasii keeysa mirriga Ituu kan
Jarri waa karaa hinbeekuu, Mucee siitu
daddeemaanii,
Kanniisaan itti duulan yaayyaa Alii Siree faanii,
Lafeen warseeysaa hincaphxuu walumaan
cabsanii,
Oromoo lammii tiyyaa waliin nucabsanii.
Ju’u faa akka ragaatti lakkaawwachuu
nidandeenya.
Weerarri sadeffaa kan Generaala Miniliik
beekkamaa Dajjaazmaach Waldagabrieel
Abbaa Seexaaniin hoogganamuu fii humna
cimtuu dannabsee Hawaas qaxxaamure
hoggaa tahu gama oromootaatiin kan dura
dhaabbate Abbaa duulaa kan mootummaa
Bultum ittisaa roobaati ture. Lolli kan
gaggeeyfame lafa Bordodde ja’amtu irratti
hoggaa tahu Ittisaa Roobaatiis dabalatee
wayyabni oromootaa rasaasaan waan
dhumaniif waldagabreen gama haranfama
ciroo furga’uu dandayeeti jira. Manguddichi
Ituu tii fii qondaalli Bultum, Mucee Ahmed
Muceetiis kan boojihame Ciro irratti hoggaa
tahu, Waldagabreen maaliin akka isa adabu
itti rakkachaa eega ture booda karaa guddaa
keeysatti mormaa gad awwaalee loon akka
irra bobbahan godhuudha murteeyse.
Akkuma murtii isaatti mormaa gad eega
awwaale booda waan dhaammattu
yoqabaatte jennaaniin gurrattiin sitti himaa
natti gad ji’i je’eeniiti hoggaa Waldagabreen
jilbbiiffattee gurra isaa afaan bira fiduuf ol
hiixatee gurra Waldagabree hundetti irraa
ciqqaawe ja’ama Muceen ilkeedhaan. Aara
saniin bakka awwaalametti akka gufuutti
babbashaysanii ajjeesaniis irraahuu
gabaabsanii, achiin booda dooluu gurra isaa
dhokfachuuf jecha gulula marachuu mudate
ja’ama Walda Gabreen. Hakaaffataan Ituutiis
qalama qabaachuu baatullee,
Walda Gabreen Amaaraa kan mataa bututtuu
dhaa,
Amaaraan goftaa jennee sakaraata lubbuu
dhaa.
Je’eeni darashii guuzaa keeysatti.
Walda gabreen aarii tanaan qotee bulaa fii
tiikfattee ituu irratti roorroo hadhooytuu
gaggeeysuu caalaa oromootni garaa
isaaniitiif bulanii bassaasummaa dhaan Ituu
raasan hedduun waan jiraniif,
Elemtuu diida Niinnii jabbiin duraa duutee,
Gogaa jabbii sanii jabbii biraa gootee,
Tolchi nitolchinaa jabbii mii Tolee dhaa,
Obsi niobsinaa dubbii akka maleedhaa.
Jetteeni ja’ama dubartiin Ituu hogga qooshaa
daaktu dukkoo keeysatti.
Tolee jechuun akka loqoda diida Niinniitti,
Intalishee ameeysa jabbiin jalaa duuteen
cophsiifachuuf gogaa jabbii sanii citaa itti
guutanii tii fii mataa fii mancee itti baasanii,
jabbii fakkeeysanii jala dhaaban san tahuu
isiiti.
Lolli ituu kan waggaa tokkoo fii ji’a jahaa
kana booda fuulleen weerartootaa gama
harargee bahaa ykn ona Afuran Qalloo
hoggaa tahu, akka oborraa gayanittiis bakki
isaan qubatan teyba olkaatuu gaara
Gondolaa tii fii tulluu Obbii jiddutti arkamtuu
fii Mudhii Bulee ja’amtu gubbaa dha ture.
Gaafana walda Gabree qofa osoo hintahin
qondaalli ol’aanaan nafxanyootaa, kan
Miniliik eeysuma tahuuf, Raas Mokonniniis
ajaja xaayituutiin duula kana hoogganuuf
waraana kumaantamaan lakkaawamu
dannabsee waan dhufeef jiraattotni Mudhii
Bulee hundinuu naannawa san lakkisanii
akka godaanan hoggaa taasifaman warri
maaliif? Je’e uuda irratti walitti qanbamanii
tti akka shoobdootti uleedhaan feeddagaman.
Lafti suniis Mudhii Bulee ja’amuun isii
haftee hamma ammaatti Muddhii Ulee
taatee hafuun isiitiis achii asi ja’ama.
Seenaa kanaas,
Dadarii daaddiftaa mudhii bulee dhaa tii,
Tan duriin walliftaa mudhii ulee dhaa tii.
Jechuu dhaani dhalootaaf dabarse wallisaan
darruu shaggooyyee keeysatti.
Yeroo waraanni Mudhii Bulee ykn Mudhii
Ulee battala godhatee jiru kanatti masaraa
Inxooxxoo keeysatti mariin dheertuun akka
adeemsifamte nihimama. Sababni marii
tanaatiis muuyxannoo Arsii tii fii jiila Ituu
irraa ka’uudhaan humna Afuran Qalloo tan
Addeellee maadheyfatte argamtu akkamiin
injifafachuun akka dandayamu irratti
tarsiimoo karoorsuuf ture. humniti afuran
qalloo tan Ituutii ol akka taate amanamullee,
kan arsii caalee osoo hintahin, akka
Xaayituun xinxiltetti,
– Lola Arabaa wajjiin gaggeeysan irraa kan
ka’e muuyxannoo cimtuu waan qabaniif,
– Eega arabni bahe booda sababa amantii
isaaniitiifillee tahu Amiirota Adaree Biyyoo
wajjiin hariiroo gaarii waan qabaniif,
– Humnootni Adaree jibir tahanillee
madaafaas dabalatee qawweelee hamma
tokkoos waan qabaniif,
– Bulchiinsa Araboota jalatti Somaalota
Ugaadeen, kan Ishaaqii fii Iissaa wajjiiniis
caasaa takka jalatti buluudhaan walhubannoo
hamma tokko waan horataniif,
– Somaalota duubaaniis humnootni abbaa
irree kanneen akka Ingiliizii fii Xaaliyaanfaan
itti dhihoo waan tahaniif,
– Humnootni kun akka waliigaltee Barliinitti
Miniliikiif eehamanillee, naannoon kun
dhihana magaalaa kan akka buna, loon,
daadee arbaatii fii gogaa qeeyransaafaan
kan duroome waan taheef saaqa isaaniitiin
hidhannoo ammayyaa horachuuf carraa waan
qabaniif,
– Yo lolli kun dheerate ammaas humnootni
Awrooppaa kun qabeenya naannoo kanaatiin
hawatamanii ofiif dhunfachuuf yaaduun
isaanii waan maluuf,
– Sababoota kanneen hundaa wajjiin Fugug
irratti yoinjifatamne jarri kun achitti nuijalaa
hafuu dhabuu caalaa gaafa dheefaan shawaa
seene jinniin rafte hundi nutti dammaquun
waan maluuf, Gaallaan hinamanamtuu,
kanneen nagayaan gabbaran jennuun hundi
bakka takkaa nutti duulanii ankoobarrittuu
duraa bahuu akka hindandeenye dagachuu
hinqabnu.
Kan ju’uun lolli kun yeroo gabaabaa
keeysatti xumuramuu akka qabu
murteesaniiti gama Amiir Abdullaahii,
Amiirticha Adaree ykn Hararii tiin Wadaay
Galmoo Kormoosoo, Abbaa Gadaa Raabaa
Doorii Bultum kan yeroo sanii tiif xalayaa
barreeysan. Ijoon xalayaa tanaatiis nagayaan
akka gabbaran gaafachuuf hoggaa tahu,
keeysumattuu akka jecha isaaniitti Gaallaan
akka hinamanamne eeruudhaan Amiir
Abdullahi gama isaanii goree waan biraa
yohanqate bassaasummaa dhaan akka isaan
gargaaruu fii yo kana godhe akkuma warra
nagayaan gabbare hundaaf hayyamametti
inniniis mootii mootowwanii tahuu Miniliik
beekee naannoo kana irratti ammoo
mootummaan isaa akka hintuqamne kan
ibsuu fii yo kana didan ammoo akkuma Arsii
fii Ituu hundatti adabni hadhaawaan akka
isaan eeggatu kan dinniinu ture. Gaafiin tun
gama Raabaa Doorii Wadaay Galmootiin
hoogganamtu tan Addeellee madheyfattee
jirtu biratti aarii guddaa kaasuu caalaa
Amiirticha birattiis tahu fudhatama waan hin
arkatiniif, eega Mudhii Bulee qubatan ji’a
jaha booda, waraana Raas Mokonninii fii
Waldagabreen harkaa qaban kan 30,000 tti
shalagamu gubbaadhaan Miniliik mataan
isaa waraana 15,000 niin dabaalamee akka
dhufu taasifame. Akka Miniliik dhufettiis lafti
dhooqaa, bal’oonii fii gaarraniin marfamte,
tan dhukaasni madaafaa argachuu
hindandeenyee fii qubsuma mootichaatiif
mijjooytu filamteeti Calanqo qubatan.
Amiir Abdullaahiis xalayaa isa dhaqqabde
tana ugaazota somaalee kanneen
dhiheenyatti argamaniis dabalatee, Abbaa
gadaa Wadaay Galmootiifiis erguu caalaa
lolaaf murteeyfateeti qophii mataa isaa kan
jalqabe. keeysumattuu Abbaan Gadaa
Wadaay Galmoo gama malkaa hundaa ajaja
dabarsuudhaan dhiirti umriin isaanii lolaaf
hayyamtuuf hindi yeroo gabaabaa keeysatti
Hara Yaabataa irratti akka walgayan taasise.
Akka ragaan barruu tan mataskaana
kaatoolikaa isa Qbbanaawaa jiru maqaa
dhahuudhaan galmeeffamte eertutti yeroo
weerartootni Miniliik 2fa waraan madaafaas
dabalatee takka dhooytuu kumaantamaan
lakkaawamtu hidhatanii Calanqo irratti
battala qabatanii turan tanatti goototiin
Oromootaa kanneen Abbaa duulaa Baka
Waareetiin hoogganamanii fii lakkoofsaan
hammas hinhanqannees madaafa Amiir
Abdulaahi shanan tokkoo fii qawwee 100
hincaalle malee mi’a biraa qabaachuu
baatanille, dandayamu waliin injifachuu fii
hanqattuus osoo wal irraa hindheeysine
waliin wareegamuuf irbuu waliif seenaniiti
MURTIGUUTO maqaa ju’u mogaafatan.
Eeboo fii habalee isaaniitii wajjiin fageenya
km 30 irratti Hara yaabataa madditti
walgayaniiti qophii mataa isaanii ittifufan.
Mataskaantittiin kaatoolikaa tan
Qabbanaawaatiis muddaminsa kana
laguudhaaf jecha manguddumma jalqabuun
isii hin oolle. Manguddummaan tuniis kan
fashalte gama Miniliikiin Raas Mokonin
nagayaan yogabbaran malee ejjannoo jettu
qabachuu caalaa gama Wadaay Galmootiiniis
taatu keeysumattu Abbaan duulaa Bakar
Waaree maqaan badduu mannaa mataan
badduu wayya ejjannoo jettu waan qabatreef
hoggaa tahu kana booda wanni dadaa
hanqatteeti daranuu muddaminsi sirane.
Ejjannoon Bakar Waaree loltoota Murtiguutoo
kanneen Hara Yaabataa irratti walgayanii
argaman biratti fudhatama guddaa argachuu
caalaa, mooraa nafxanyootaa tan calanqotti
bu’uramte keeysattiis shoorarkaa gudduu
uumuu hin oolle. Kanuma irraa ka’uudhaan
Miniliikiis yo Xaayituun dhufte malee kophaa
isaa lola seenuu hinbarbaadne ture. Akkuma
beekkamutti niitiin isaa Xaayituun mana
eeyduu isaa osoo hintahin mala dhooytuu
isaa waan taateef gaafa dubbiin jabaatte
isiidhaan malettii hinsossoohu. Xaayituuniis
ayyaana dhaloota goftaa iyyasuus kiristoos
eega dabarsite booda waraana hamma tokko
dabaltee akka dhuftu mirkananeeysiteete
hamuunaan eeguu jalqanab. Tanaa fii tana
jiddutti haalli hin eeggamin tokko isaan
mudate.
Guyyaan aduu ayyaana dhalootaati ture.
Ayyaana gannaa kan kan br 1886. ALH tti
taahsaas bultii 27 tahuu isaati. Torbaan
waaxiqqoon dura irraa jalqabee qophii
gochaa waan turaniif hujiin guyyaa kanaa
nyaataa fii dhugaatii dhiheeysanii ittiin
bashananaa ayyaana kana miidhasuudha
ture. Haatahu malee waaree ykn orraa irratti
foon dheedhiin waraanaaf waan hanqateef
gantuu Murtiguuto keeysaa isaanitti
dabalame, Ali Galmoo, ifdura buusaniiti
bakka qubsuma nafxanyootaa irraa gama
Murtiguutootti km 7 hincaallee fii Calanqoo
Haraa ja’amtu dhaqanii sangoota oromootaa
kan baqaaf achitti argamu a’auudhaaf
sossoohan. Akka tasaatti eega Ali Galalmoon
gane booda Loltootni Murtiguutootiis Yaabata
irraa gama Laga Laaftoo ykn jecha achii
asiitiin Calanqoo Lolaa, fuuldura sossoohuu
daran, Bakar Waaree mataan isaatiis
ilaaloodhaaf naannawa kanat waan
argamuuf, Ali galmoon eegee kofa kaayee
tinfa bahullee nafxanyoota kurna tokko akka
bisingaatti morma shalabaniiti balachuu
ayyaanaa san balaa dhatti jijjiiraniifi.
Hoggaa kan dhagayu Miniliik isaa duraanuu
sheeyxaanaa Ibliis achi aanu san taheeti,
afeerra dhaabee lola labse. Akkaatuma
kanaan tooftaan lolaa duraanuu
karoorfamtee waan jirtuuf goblaa bitaa kan
mirgaa tii fii fuulleedhaan fuuldura
sossoohaniiti martii qil godhaanii dhukaasa
banan. Dhukaasni kun isaanii ifirraa quba
hinqabne waan taheef Murtiguutoof
dhukaasa lafaa osoo hintahin bakakkaa samii
irraa gadi roobdu fakkaata ture. Nama qofa
osoo hintahin faradoon lolaatiis irra guddaan
isaanii waan dhumaniif Murtiguiuto waan
isaan mudateehuu hubachuuf yeroo hin
arganne turan. Abbaa Gadaa Wadaay Galmoo
Kormoosootiis dabalatee hoogganootiin
ol’aanoon wayyabni isaanii guyyuma kana
kufan. Akkasumaa wajjiin loltootni
Murtiguutootiis madoo irraan gama reefkaa
tarkaanfachaa tii fii gama madaafaa
furga’uu dhaan nafxanyoota hedduu
galaafachuu caalaa gama fuullee Qubbii
Roobaa Qunbii ykn Qullubbii tiin hulee takka
banachuu dandayaniiti turan. Dhiha irratti
jiirkaan roobaa guddaan tokkoos waan
gargaareef loltootni hammi tokko martii
keeysaa bahuuf carraa argachuu hin oolle.
Akkaataa sakattaa borumtii gantoota akka Ali
Galmoo fii Kabiir Aadam Qusaa faan Laga
Laaftoo irratti gaggeeyfamteettiin Amiir
Abdullaahii fii Isaaqoo argoobbaafaa warra
Yaabata ture kanneen akka dhukaasni
banametti Aammadee Waleenbootii wajjiin
baafate malee, Abbaa Barcumaa Roobaa
Gaamootiis dabalatee goototiin beekkamoon
akka Mareeny, Orfoo fii kkf hundi warra
reefki isaanii lakkaawame keeysaahi.
Abbaan Gadaa wadaay Galmoo Kormoosoo
akka jabaa madaahullee lubbuudhaan
qabameeti ture. Wayta Kabiir Aadam dhaqee
isaa bishaan laga laaftoo maddiidhaa
sakaraatu itti dhaadachaa dhumtaniimii
kunoo ju’uun Wadaay Galmoo shahdaa
qabachuu dhiisee BAGA DHUMNE osoo
ju’uuti lubbuun keeysaa baate. Bishaan
suniis hamma ammaatti BAGA ja’ameeti
beekkama. Hulee takkitti banamteen Bakar
Waareetii wajjiin kan bahe yojiraate
Qondaala qondaalannii ykn Itti aanaa Abbaa
Bokkuu Ibroo Shaxaa tii fii lafoo hamma
tokko qofa turan.
Borumtii irraa jalqabee Ibroo Shaxaa addeela
hundaan miila qa’aa gad dhiisee dirmachuu
garayyu irraa gama Laga Laaftoo dhuftu
waraanatti akka dabalaman taasisuu irratti
hoggaa bobbahu Bakar Waareetiis loltoota
isa dhaqqaban Duusee irraa hamma
Qullubbiitti dhawaataan ramadeeti tooftaan
lolchiisuu ittifufe. Akka dabtaraan
nafxanyootaa barreeysanitti lola daqiiqaa 10
ykn kan akka barreeysitootni gariin ragaa
malee barreeysanitti lola cinaa guiyyaa osoo
hintahin lolli kun ALH Afraasa bultii 27
guyyaa gannaa Laga laaftoo irratti
jalqabameet ji’a itti aanu Amajjii bultii 19
guyyaa Gabreelii Qullubbii irratti xumurame.
Ibroo Shaxaatii fii lafoon hammi hafaniis kan
dhuman lola qullubbi kana irratti ture. Lola
hadhaawaa qawwee fii eeboo jiddutti aduu
diiddamiif gaggeeyfame kanaaniis gama
oromootaa irra yoxiqqaate 25,000 yo guddate
35,000 murruq tahuun isaani gaddaan
seeneyfama. Laga Laaftoo jechuun haftee
Calanqoo lolaa ykn Calii Calanqoo
moggaafamuuniis kanumaafi. Okkoynaan
ona meettaa tan,
Girgirii Calanqoo tan bultii diiddamii,
Qawween dim dim jettii madaafni dirgimii,
Keenyumaatu nufixee qarxam taane damii,
Tokko garaad alii kuun Kabiir aadamii.
Jettuus afseenaan kun kan dhugaa guddaa
ifkeeysaa qabu akka tahe raggaasa.
Bakar Waaree ammoo guyyaa kanaas
hinkufne. Beekee osoo hintahin isaa fii fardi
isaatiis ciinccaa baarudaatii fii shurufkaa
reefka bubbuleetiin machaawanii waan
turaniifi fardi ajajamuu dhiiseeti karaa irraa
dhufe qaceeleeni. Fuullee gama dabbaaliin
bakka ammallee IYYA ja’amtee beekkamtu
hogga gayu dubartootaa fii joolleen lola kana
as caqasaa turan itti iyyaniiti farda
dhaabsisanii simatan. Jiraa isaanii lubbuu
dhaan arkuu isaaniitiif gammadanillee miila
isaa arginaan rifataniiti eeysatti muramte
ja’aniini. Inni ifiifuu amma hoggaa isaan
gaafatan arguu isaa waan taheef ajaaiba itti
taateete ACHIBUUTE je’eeni ja’ama.
ACHIBUUTEE MIILA BAKAR jechuuniis kan
dhufte sababuma kanaan akka ture
niseeneyfama.
Gootni goototaa, Bakar Waaree wal’aansa
aadaatiif gama Fadis geeyfamuus, eega
Amiir Abdullaahiis dabalatee Isaaqoo
Argoobbaa tii fii Aammadee Waleenboofaan
harka kennatanii maaraman boodaa tahuu
isaatii, abdii osoo hinkutatin, dirmachuu
faffacaatee jirtu sassaabbatee akkanumaa
wajjiin nafxanyoota Adaree Biyyoo qubatee
jiru iratti lola biraa banuudhaaf osoo qophii
lamadaa irratti argamuuti ture ji’oota shanan
tokko booda duula nafxanyootaa kan
odeeyfannoo argatee itti bobbaheen
hordoftoota isaa 3000 hinhanqannee wajjiin
kan galaafatame. Bakki suniis achii as
Miidhagaa Lolaa ja’amteeti beekkamti. Calii
lamadaa tii fii tan maayyii tahuu isiiti.
Zabana boodaa kana maqaan Miidhagaa
Lolaa ju’u sun jijjiiramee Miidhagaa Tolaa
akka taheen dhagayaa jira. Tola jibbee osoo
hintahin godaannisa seenaa keenyaa waan
taheef jijjiiramuu hinqabu je’eetiin amana.
Akka ilaalcha kiyyaatti maqaa jijjiiruu osoo
hintahin akkuma Callii Calanqoottii siidaan
dhaabbachuuf qaba. Yo hubannoo kana
dhabuu irraa kan mudate tahees dafee akka
sirraahuu fii bu’urri siidaa akka lafa
kaayyamuufiin miilanaan dhaammachuu
barbaada.
Maayyii irrattiis walaloo shaggooyyee ykn
Ammalelee dur keeysaa walitti funaanaman
fii kitaaba kiyya kan DUBBII MIILA BAKAR
ja’amu keeysatti kuusaman keeysaa tan itti
aantu tana dabaluudhaaniin barruu tiyya
goolaba.
Halasnaa Bordoddee haloo Aanolee dhaa,
Simaabaluu Ciroo tan Mudhii ulee dhaa,
Yaa Miidhagaa lolaa Calanqoo calii dhaaa,
Waa dheengaddaa mitii ar’aa mii kalee dhaa,
Kaleen ar’aa mitii nattuu ammallee dhaa.
Waan dubbiftaniif galatoomaa.

[ barreessen Jaafar Aliiti]

Warraaqsa warra Masrii irraa maal baranna?

Kan Qopheesse   Yaya Beshir itti dhihaadhaa dubbisaa.

Seensa

Barruu kana osoon Kaayroo jiruun qopheesse. Garuu biyyattiin bulchiinsa abbaa irree jala waan jirtuuf akka baqataa tokkootti achuma taa’ee barruu qeeqa sirnichaa of keessaa qabu kana maxxansuun nageenya koof gaarii waan hin taaneef tursuun filadhe. Faranjoonni gaafa Kaayroo san waliin hojjennu sadan tokko dhimma siyaasaa Masrii irratti osoo yaada wal dabarfatanii nu biraa qabamanii hidhamanii turan. Rakkoon akkasii akka natti dhufu hin barbaanneefan turse. Amma guyyaan isaa geenyaanin baase. Barruun kun kutaa adda addaa qaba. Warraaqsi Masrii akkamitti eegale, eenyuun eegale, bifa kamiin geggeeffame, eenyuun aangomsee eenyuun rukuchiise, maayyiin isaahoo akkam tahe…. gaaffiilee jedhaniif deebii kenna. Itti fufuunis dhimma siyaasaa biyyi keenya keessa jirtuu fi keessumattuu wareegama Qeerroon kafaleen jijjiiramni dhufe garamitti deemaa jira, garamittis deemuu qaba gaaffii jedhu kaasa. Wanti Masriitti tahe akka biyya keenyatti hin dhufne eeggannoo garanumaan godhamuu qabus ni akeeka. Dubbisa gaarii!

Kutaa 1ffaa

Warraaqsa Waltajjii Bilisummaa (Tahrir Square/Midan Al Tahrirميدان التحرير‎)

Waltajjiin Tahriir Square jedhamu kun (akkuma suuraa irratti mul'atu) waajjira immigreshinaa biyyattii Mogammaa jedhamu duratti argama. Warraaqsi Masrii bara 2011 sun jalqaba bifa fincilaatiin waltajjii kanarratti eegalame. Gaafa Amajjii 25, 2011 ummata 50,000 hin caalle ture kan warraaqsa geggeessuuf dhufee waltajjii kana irra sharaa dhaabbatee qubate. Guyyuma guyyaan osoo ida’uu lakkoofsni kun gara miliyoonotaatti ol guddate. Dargaggoota, liberalota, farroota Kaappitaalizmii, sabboontota, falmattoota mirqa waqixxummaa dubartoota fi gama boodaa irrattis warra amantiis dabalatee geggeeffame. Dargaggoonni karaa oon-laayinii waamicha fincilaa kana dabarsuu fi qindeessuudhaan qooda olaanaa taphatan. Lammiiwwan Masrii jiraattota Kaayroo tahan irra hedduun fayyadamtoota miidiyaa hawaasummaa waan tahaniif  warraaqsa kana milkeessuuf Facebook fi Twitteritti akka jabaatti dhimma bahan. Fincilli kun karaa nagaan haa eegalu malee hanga warraaqsatti ol guddatee sirna Mubaarik kuffisutti lubbuu nama 846tu keessatti galaafatame. 6000 ol qaama miidhaman. Buufata polisootaa 90 oltu guutuu biyyaa keessatti barbadeeffaman. Akkasuu tahee garuu warraaqsi sun fakkeenya qabsoo karaa nagayaan moohatee jedhamee addunyaa irratti dinqisiifannoo horatee ture.
Kaayyoon warraaqsa kanaa sirna haqaa fi siyaasaa mootummaa Mubaarak mormuu ture. Gara jabina polisaa, seerota labsii muddamaa, hanqina filmaata haqaa, sarbamuu mirga dubbachuu, malaammalutummaa, hoji dhabdummaa, qaalawiinsa jireenyaa fi kafaltii gadaanaa faa mormuu ture. Bulchiinsi waraanaa fi abbaa irrummaa nurraa ka’ee sirni dimokraasii dhugaan haa diriiru kan jedhu gaaffii warraaqxotaa ture. Mubarak yeroo dhiibbaan warraaqsichaa itti jabaataa dhufu kaabinee mootummaa isaa haaromse. Nama mataa tikaa biyyattii ture Umar Suleymaan jedhamu fidee itti aanaa pirezidaantii godhate. Ajajaa Humna Waraanaa biyyattii Ahmad Shafiiq jedhamu wajjin maryachuun mootummaa haaraa jaaruus murteesse. Tarkaanfiileen kabeebsaa kunniin warraaqsicha hin qabbaneessine. Inumaa dheekkamsi ummataa dabalaa dhufe. Mubaarak kana waan hubateef filmaata itti aanee baatii Fulbaanaa keessa ta’u irratti irra deebi’ee filamuuf sagantaa qabatee ture haquu isaa fi kan hin dorgoomne tahuu ummataaf labse. Kun hundumtuu garuu ummata dhaabuu akka hin danda’in waan hubateef abdii murate. Gaafa Bitootessa 11, 2011 aangoo gadhiisuun isaa itti aanaa pirezdaantii Umar Suleymaaniin labsame. Ummanni qabsoo guyyaa 18tiin abbicha irree waggaa 30 oliif aangoo irra ture lafaan gahate. Injifannoo jabaa jedhamee addunyaa irratti faarfame. Tuuristoonni kumootaan lakkaawaman kutaa addunyaa gara garaa irraa bakka seenaan kun itti raaw’ate Tahrir Square daawachuuf gara Masriitti caccabaa turan. Haa tahu malee warraaqsi yeroo gabaabduu keessatti firii sana fide deebi’ee dhahamuutti deeme.

Bitootessa 13, 2011tti akka heerri biyyattii yeroodhaaf rarra’uu fi humni waraanaa baatii jahan itti aananiif (hanga filannoon geggeeffamutti) akka biyya bulchu karaa Ajajaa Waraanaa yeroo sanii Mohamed Huseen Tantaawiitiin labsame. Yeroo saniif namoota hedduuf hin ifne malee waraanni firii warraaqsichaa saamuun kan eegale labsii kana irraa qabeeti. Haa tahu malee, bulchiinsi waraanaa biyyatti tasgabbeessuuf qooda guddaa taphate. Filmaanni karoofames karaa nagaa fi seera qabeessaan akka geggeeffamu gargaaree jira. Hanga filmaanni godhamee abbaan ijifate baramutti waraanni badii balleesse hin qabu. Bolola aangoo ifatti garsiises hin qabu. Haa tahu malee rakkoo sana booda dhufe sababa godhachuun aangoo mi’eeffate sanirratti hafuuf tarkaanfii fudhachuutti deeme.

Filmaata guutuu biyyattii geggeeffameen hogganaa dhaaba Muslim Brotherhood kan ta’e Mohammed Morsii akka injifate baatii Waxabajjii 2013 keessa labsame. Morsiin akkuma barcuma pirezdaantummaa biyyattii fudhateen heera haaraya amantiif loogu baasuutti gad taa’e. Heerri haarayni sunis akka dafee ragga’uuf jecha sirna haqaa (judicial system) biyyattii akka ofii barbaadetti jijjiiruu fi qaama sana qabatee heera bahe hojiirra oolchuuf muratee ka’e. Tarkaanfiin Mursii kun warra murannoodhaan warraaqsicha geggeesse mufachiise. Hinbaabsitoonni amantii (secularists), miseensonni waraanaa fi ummanni bal’aan bulchiinsa Morsii mormuun Waxabajjii 28, 2013 ammas fincilatti deebi’an.  Baatii itti aanu Adoolessa 2013 keessa fonqolcha mootummaa kan ministeera humna ittisaa biyyattii Janaraal Abdulfatah El Si Si tiin durfameen Morsiin pirezdaantummaa irraa finqilfame. El Si Sin osoma ummanni miliyoonatti lakkaawamu firiin filannnoo haa kabajamu, Morsiin aangoo isaatti haa deebi’u jedhee caraanuu barcuma pirezdaantummaa irratti gad of jabeesse. Filmaata bara 2014 geggeeffameenis ‘filamee’ pirezdaantummaan itti fufe.

Dargaggoonni warraaqsa Masrii san ichimanii fi murannoodhaan warraaqsicha geggeessanii Mubaarakiin qaarsisan galiin isaanii galma hin gahin hafe. Galiin isaanii dimokraasii dhugaa fi tika mirga namoomaa fiduu ture. Filannoo jalqabaa irratti warra amantii jabeessutu ittiin injifatee aangoo qabate. Aangoo sanitti fayyadamanii mootummaa amantii Islaamaaf loogu dhaabuutti deeman. Sun fedhii warraaqxotaa hin turre waan taheef ammas dargaggoon sun fincila itti fufan. Waraanni hiree kana waan argateef Morsii buqqisee aangoo qabate. Dargaggoonni Mursiin buqqa’eera jedhanii gammadanii manatti hin galle. Bulchiinsa waraanaa gonkumaa hin barbaannu  jechuun fincila itti fufan. Waraanni fincilli tokkollee akka hin geggeeffamne labsa jabaa baasuu fi warra gurmaawee daandii irratti mul’atu irratti tarkaanfii gara jabinaa fudhachuun jiilche. Yeroo ammaatti warri warraaqsa san keessatti urjii turan gariin mana hidhaa jiru gariinis du’aniiru, gariin ammoo qaama hirdhuu tahanii hafan. Kumoonni hedduun ammoo ukkaamfamanii bakki bu’an hin beekamne.

Warraaqsa Masrii maaltu gatache? Kana irraa maal baranna?

Kutaa2ffaa
=================


Warraaqsa warra Masrii irraa maal baranna?

Sababa warraaqsi sun gufateef laaluu dura aktaroonni warraaqsa kanaa eenyu turan, kan ittiin aangoo qabate hoo eenyu gaaffii jedhu kaafna. Akkuma barruu kaleessaa keessatti tuqne qooda fudhattoonni warraaqsa kanaa irra hedduutti dargaggoota yoo tahan, qaamonni hawaasaa biroon kaayyoo dargaggootaa kana deeggaranis hirmaatanii turan. Maqaa dhaaba siyaasaatiin warraaqsa kana kan hoggane yookiin qindeesse garuu hin turre. Warraaqsichi warraaqsa ummataa ture. Kaayyoon isaas gabaabumatti sirna abbaa irrummaa Hosnii Mubaarak buqqisanii sirna dimokraasii dhugaa gad dhaabuu fi sadarkaa jireenyaa ummata Masrii wayyeessuu kan jedhu ture. Ummanni hoggantummaa dargaggootaatiin warraaqsa kanatti milkaaheera. Haa tahu malee milkii warraaqsaa booda waan isaan eeggatu irratti of hin qopheessine turan. Rakkoon warraaqsa Masrii gufachiise guddaanis isa kana ture. Warraaqsi sun qabsoo hidhannoo-maleetiin sirna abbaa irree buqqisuun akka danda’amu fakkeenya guddaa godhamee seenaa keessatti galmaawee jira.

Haa tahu malee warraaqsa dura (pre revolution) waan injifannoo booda tahuu qabu laalchisee qophiin gahaan hin turre waan taheef warraaqsa booda (post revolution) hiree fokkataa mudate.  Osoo sirni Mubaarak hin kufin duraa qabee dhaabni siyaasaa gaaffii warraaqxotaa sana qabatee socho’aa ture, warraaqsa san qindeessaa turee fi warraaqxota biratti akka hogganaa warraaqsichaatti laalamu hin turre.  Warraaqsichi warraaqsa dimokraasii yoo taheyyuu, dhaabni siyaasaa kaayyoo demokraasii dhugaatiin ummata sochoosaa ture, warraaqsa san keessaas qooda mul’ataa qabu hin turre. Maqaadhaaf dhaabota mormituu dhibba tokkoo ol tahantu turan. Gariin isaanii maqaa qofaan yeroo dheeraaf beekamu. Irra hedduun isaanii garuu waytuma warraaqsaa sanaa fi warraaqsa booda jarjartiidhaan jaaraman. Dhaabonni mormituu biyyattii kan yeroo warraaqsaa biyya keessa turanis tahee kan booda alarraa galan warraaqsicha akka qaama sadaffaatti hordofaa turan. Keessa seenanii qooda dhaabummaa isaanii hin gumaachine. Yeroo Mubaarak kufu mootummaa yerootiin afeeramanii filmaatarratti dorgooman malee warra filmaatichayyuu qopheessu hin turre. Gariin isaanii maqaa beekamaa haa qabaatan malee qooda qabsoo guddaa qabaachuun ummata biratti hin beekaman ture.
Dhaabni guddichi ummata Masrii keessatti baroota dheeraaf beekamu Muslim Brotherhood qofa ture. Filmaata paarlaamaa kan warraaqsa kana booda geggeeffameenis kan aangoo qabate isuma ture. Muslim Brotherhood aangoo siyaasaa biyyattii qabachuun maaliif rakkoo fide? Gaaffii kana deebisuu dura dhaabni Muslim Brotherhood jedhamu sun maal akka fakkaatu gabaabsinee laalla.

Muslim Brotherhood bara 1928 keessa hayyuu amantii Hasan el Bana jedhamuun jaarame. Jaarmayni kun kan Masrii qofa osoo hin taane biyyoota Arabaa adda addaa keessatti maqaa adda addaan gurmaawee socho’aa ture. Kaayyon isaa sirna mootummaa Islaamaa biyyoota Arabaa keessatti (Masrii dabalatee) gad dhaabuu fi daandii Islaamummaa Ahla Suna jedhamu jabeessuu dha. Dhaloonnii fi sochiin isaa guddaan garuu Masrii keessatti ture. Bara 1928 irraa qabee kaayyoo isaa milkeessifachuuf jecha Masrii keessatti qabsoo hidhannoo fi tarkaanfiilee haleellaa jaarmayootaa fi hogganoota mootummaa irratti fudhachuun himatamaa ture. Zamana Mubaarak keessas akkasuma. Dhaabni kun bara dheeraaf qabsoo farra mootummaa irra waan tureef ummata Masrii wayyaba biratti deeggaramaa ture. Humna dinagdee jabaa fi miseensota jajjaboos qabaachuun beekama. Dhaabichi erga warraaqsi bara 2011 milkaahee booda galmee gooltummaa jedhamu irraa haqamee akka nagaan sosso’u hayyama argate. Maqaa haaraa siyaasaaf mijaahu  Paartii Bilisummaa fi Haqa (Freedom and Justice Party)  jedhu baafatee filmaataaf of qopheesse. Qophii filmaataa keessatti dhaabonni biyyattii baay’een waliti siqanii agoobara tolfachuun filmaataaf qophaahaa turan. Tolfannaan agoobara isaanii garuu kan sirriitti itti yaadame, kaayyoon wal isaan fudhachiisuu fi warra yeroo dheeraaf wal beeku hin turre.  Muslim Brotherhood mataan isaa dhaabota kana keessaa 11 kan tahan ofitti baqsuun agoobara Democratic Alliance for Egypt jedhu moggaafate.

Haa tahu malee maqaa agoobarichaa caalaa maqaan Muslim Brotherhood kan Freedom and Justice Party jedhu waan ol guddatee dhagahamuuf dhaabonni qaama agoobarichaa tahan gariin mufatanii jalaa yaa’ani. Gama kaaniin ammoo warri jabaachuu Muslim Brotherhood hin feene kanneen amantiidhaan of hin ibsine, liberalonni, soshaalistoonni, dhaabbiileen hawaasaa fi dhaabbiileen hojjetootaa, akkasumas warri amantii Islaamaa Sufiyyaa hordofu walitti dhufuudhaan agoobara The Egyptian Bloc jedhu jaaran.  Dhaabonni biroon maqaa dhunfaa fi agoobara xixiqqoodhaan jaaramanii filmaata san keessatti qooda fudhatn biroonis hedduu dha.

Dhaabota siyaasaa Masrii kan filmaata bara 2011-2012 irratti qooda fudhatan laalchisee wanti hubatamuu qabu guddaan ni jira. Hundumti isaaniituu filmaata mohachuuf jecha olii gad fiigaa turan malee kaayyoo wal fakkaataa cimaadhaan warra walitti baqe hin turre. Gariin isaanii har’a walitti baquu labsatanii osoo torbaan tokko hin guunne addaan faca’uu labsataa turan. Muslim Brotherhood mataa isaa irraa warri cabanii bahanii dhaabota xixiqqoo jaarratanii warra biroo waliin agoobara haaraa tolfatan ni jiran. Jaarmayaan amantii Muslim Brotherhood qofa osoo hin taane kan biraas hedduu dha. Walitti agoobara jaarratanii The Muslim Bloc jedhamuun beekamu. Dhaabonni hundumtuu haala jechuun danda’amuun kaayyoo warraaqsa dargaggootaa san milkeessuuf kan of kennan osoo hin taane ofii isaanii aangoo qabachuuf marxifatanii fiigaa turan. Injifannoo dargaggootaa butatanii ittiin aangoo qabachuuf walitti wacaa turan. Dhimma amantii fi dhimma siyaasaa walitti makanii ummata afanfaajjessaa turan. Dhimma amantii irratti ummanni Masrii akka wal gaarreffatu sababa tahanii turan. Islaamummaa fi Kiristaanummaa gidduutti qofa osoo hin taane Islaamummaadhuma keessattuu xariiqaa (sects) adda addaa leellisuudhaan qoqqoodamiinsi akka babal’atu gumaachan. Warraaqsi Tahriir garuu dhimma amantiif hin turre.

Ummanni Masrii irra hedduun dhaaba Muslim Brotherhood kan filataniif filannoo biraa waan dhabaniifi. Akkuma jenne warri warraaqsa geggeesse paartii ittiin aangoo qabachuuf jara gargaaru cimaa tokko hin jaarranne. Paartii hin baabsawaa amantii tahe kan gaaffii ummataa baadhatee milkeessuuf hojjetu lafaa hin qaban turan. Filannoo sana keessatti humni jabaan yeroo dheeraaf gurra ummataa keessa ture Muslim Brotherhood qofa. Warri kaan ofumaaf wacu malee humnaa fi cichoomina jabaa hin agarsiifne turan. Sirna Mubaarak irraas qulqulluu tahuun isaanii mirkanii hin turre. Sirna Mobaarak kuffisan san deebisanii ofirratti filuu manna jechuun ummanni mormituu jabaa tokkicha Muslim Brotherhood filatan. Haa tahu malee osoo fagoo hin deeminis rakkoon dhalachuu eegale. Muslim Brotherhood yeroo maqaa Freedom and Justice Party jedhuun filmaata dorgoomu fedhii ummata Masrii hundumaa kan guutuu fi amantiidhaaf addatti kan hin loogne tahuu lallabaa ture. Erga aangoo qabatee booda garuu kaayyoo isaa ganamaatti deebi’e. Mursiin akkuma aangoo qabateen mootummaa amantii Islaamaaf loogu uumuuf tarkaanfiilee tokko tokko fudhachuu eegale. Heera seerota shari’aa of keessaa qaban wixinsiisuu fi akka heerri sun ragga’uufis qaamota dhimmi laalurratti dhiibbaa gochuu jalqabe.

Ummanni Masrii 90% tahu Musliima tahuyyuu, gariin Sunnii gariin Shaaafii dha. Kiristaanonni gara 10% tahan biyya sana keessatti seenaa yeroo dheeraa qabaachuun addunyaarratti beekamu. Masriin hundee Kiristaanummaa tahuudhaan biyyoota addunyaa warra akka Roomaa fi Gariik waliin tarree tokko keessatti beekamti. Kanaaf jecha dhiibbaan warra Musliimaatiin jararra gahu salphaadhumatti dhageettii addunyaa argata. Kanaafuu Masrii keessatti mootummaan amantii tokkoof loogu ummata Masrii hundaaf mootummaa jedhamuu hin danda’u. Muslim Brotherhood erga aangoo qabatee booda Kiristaanota qofa osoo hin taane Musliimota Suufiis mufachiise.

 Ummata biyyattii keessaa cinaa tokko kan tahan waan kana mormuudhaan hiriiraaf daandiitti bahan. Yeroo kun tahu deeggartoonni Mursiis gama kaaniin hiriira deeggarsaa bahan. Ummanni Masrii kan duraan sagalee tokkoon Tahriiritti bahee jijjiirraa sirnaa gaafataa ture amma haala nama gaddisiisuun bakka lamatti bahee wal mormuutti gad taa’e. Mursiin warra isa deeggaru qabatee warra isa morme hidhuu fi reebuu eegale. Deeggartoonni Mursii gariin Kiristaanota ajjeesuu fi bataskaanota gubuudhaan yakka guddina biyya Masrii xiqqeessutti harka naqatan. Haalli kun humna Waraanaa kan duraanuu aangoo qabannaa Muslim Brotherhooditti gammachuu hin qabne yaaddeesse. Mursiin tokummaa ummata Masrii diigaa jira jechuudhaan akka aangoo gadhiisu ummanni gaafachuu eegale. Waraannis kana deeggaruudhaan Mursii filannoodhaan aangoo qabate buqiqisee aangoo irraa fudhate.

Deeggartoonni Musrii tarkaanfii waraanaa kana mormuudhaan torbaanota muraasaaf waltajjii qabatanii turan. Waraanni tarkaanfii laalessaa fudhachuudhaan mormii sana cabse. Warra sochii sana qindeessaa ture gara nama 40,000 hidhaatti naqe. Namoota 600 ol ajjeese. Kumoonni ni madaawan, kumoonni heddu biroon bakki bu’an wallaalame. Sana booda hafuura sodaatu biyyattii liqimse. Hanga har’aantanaattis Masriin sodaadhaan liqimfamtee namni daandiitti gad bahee sirna amma jiru mormuu kajeelu tokkolleen hin mul’atu. Akkasitti warraaqsi Masrii maseene. Sirna abbaa irree irraa gara dimokraasiitti cehuuf warraaqsi geggeeffame sun abbaa irree isa irra hamaa ofirratti fe’e. Kana kan fides, ummanni osoo warraaqsaaf gad hin bahin dura warraaqsa booda waan tahuu qabu irratti bilchinaan maryachuu dhabuu dha. Warraaqsa geggeessanii mootummaa jijjiiruun ni danda’ama taha. Qophiin gahaan dursee hin godhamne taanaan warraaqsa booda mootummaa hundaaf tahu jaarrachuun garuu ulfaataa tahuu mala.

Nuti akka biyya keenyaatti kana irraa maal baranna? Maaliin warra Masriitiin wal fakkaanna, maaliin adda adda? Akkamitti balaa jaratti dhufe kana ofirraa hambisuu dandeenya? Yeroo kanaaf tahu ni qabna moo hin qabnu?

Kutaa 3ffaadhaan itti deebina.